Projekty eksponatów z Festiwalu Projektowania Uniwersalnego UNIfest na wystawie „Epoka nieDostępności”
Jednym z wyzwań projektowych zadanych na I edycji Festiwalu Projektowania Uniwersalnego UNIfest było zaprezentowanie barier, z jakimi osoby z niepełnosprawnościami mierzą się na co dzień. Dwa z opracowanych projektów zostaną zaprezentowane na wystawie Epoka (NIE)Dostępności organizowanej przez Muzeum Narodowe w Krakowie we współpracy z Fundacją Avalon.
Czym jest Festiwal Projektowania Uniwersalnego UNIfest?
Festiwal Projektowania Uniwersalnego UNIfest to wyjątkowe wydarzenie w formule sprintu projektowego, skoncentrowane na projektowaniu uniwersalnym, czyli takim, które uwzględnia różnorodne potrzeby i nikogo nie wyklucza. Działania podjęte podczas wydarzenia miały charakter zarówno teoretyczny jak i doświadczalny. Osoby uczestniczące w festiwalu mogły konsultować swoje projekty z ekspertkami oraz konsultantami ds. dostępności, którzy na co dzień doświadczają barier w projektowaniu. Zapewnione również zostało wiele rekwizytów symulujących poszczególne formy niepełnosprawności.
Jak wyglądała I edycja Festiwalu Projektowania Uniwersalnego UNIfest?
Pierwsza edycja Festiwalu odbyła się w Krakowie w dniach 27–29 września 2024 roku. Uczestniczki i uczestnicy zmierzyli się z trzema wyzwaniami projektowymi:
dostępna przestrzeń publiczna;
neuroróżnorodność,
dostępne wystawy.
Pomimo odmiennej tematyki, każde z nich wymagało dogłębnego zrozumienia wyzwań, z którymi mierzą się osoby z różnymi niepełnosprawnościami. Wydarzenie zostało rozpoczęte serią wykładów wprowadzających w tematykę projektowania. Ekspertki i eksperci przybliżyli temat barier powstających w wyniku pomijania szczególnych potrzeb w procesie projektowania przestrzeni publicznych i przedmiotów codziennego użytku.
Kolejne dwa dni były przepełnione pracą. Osoby uczestniczące w wydarzeniu były stale wspomagane przez ekspertki i ekspertów, którzy opowiadali o swoich doświadczeniach, tłumaczyli swoje potrzeby czy wskazywali na dobre praktyki. Bardzo ważnym elementem była empatia i chęć zrozumienia drugiej osoby. Podczas długich rozmów konsultacyjnych nie było tematów tabu - każde pytanie było ważne i pomagało lepiej poznać sedno sprawy.
Przez cały czas trwania wydarzenia dostępne były: wózki, okulary symulujące zaburzenia widzenia czy rękawice symulujące drżenie rąk, które pomagały uczestnikom i uczestniczkom “wejść w buty” osób z niepełnosprawnościami.
Dostępne wystawy
Efektem końcowym wyzwania była seria konkretnych propozycji eksponatów, które unaoczniają różne problemy i wyzwania osób z niepełnosprawnościami. Wyzwanie było współorganizowane przez Muzeum Narodowe w Krakowie oraz Fundację Avalon, a wybrane projekty zostaną włączone do wystawy Epoka (nie)Dostępności prezentowanej w Gmachu MNK.
Każdy z projektów był bardzo różny i wskazywał na inne wyzwania osób z niepełnosprawnościami.
Projektami wybranymi do zaprezentowania na wystawie Epoka Dostępności są Paragon Grozy, oraz wyKLUCZENIE.
Parago Grozy to projekt adresujący wysokie koszty ponoszone przez osoby z niepełnosprawnościami na poczet leczenia czy po prostu równego funkcjonowania w społeczeństwie. WyKLUCZENIE to eksponat symbolizujący przeszkodę w realizacji podstawowych potrzeb fizjologicznych.
Zapraszamy na "wernisaż" kilku koncepcji eksponatów zaprezentowanych podczas festiwalu oraz ich krótkie opisy!
Opisy projektów i koncepcji pochodzą od projektantów, uczestników festiwalu.
Paragon niepełnosprawności
Fizycznym obiektem prezentowanym w przestrzeni jest przyklejony do ściany (być może częściowo w ramie) ponadrzeczywistych rozmiarów paragon uwzględniający różne koszty ponoszone przez osoby z niepełnosprawnością i ich rodziny. Pracy wizualnej towarzyszy też nagranie audio, w którym lektor wcielający się w role kasjera czyta na głos pozycje z paragonu i ich ceny.
Kontekst: w tej pracy chcieliśmy zwrócić uwagę na wysokie koszty funkcjonowania osób z niepełnosprawnościami w społeczeństwie. Koszty te są zdecydowanie wyższe od kosztów życia osób pełnosprawnych. OzN otrzymują niskie i rzadkie refundacje ponoszonych wydatków.
Jaką barierę ukazuje eksponat: bariera finansowa
Członkowie zespołu:
Adrianna Król, Ewa Loge, Kacper Nadolski
Nie(widzialność)
Przedmiot powszechnie kojarzony z niepełnosprawnością, np. wózek albo proteza, za którym są ustawione dwa tła, w różnych kolorach. Obiekt jest wykonany z przezroczystego materiału lub materiału w kolorze jednego tła ustawiony w taki sposób, żeby w zależności od perspektywy ( ustawienia ) odbiorcy wyróżniał się lub zlewał z tłem. Widoczność przedmiotu zmienia się wraz ze zmianą położenia oglądającego.
Kontekst: Obrazuje przechodzenie z Niewidzialności ( stanu, w którym osoby z niepełnosprawnością nie są dostrzegane, a ich potrzeby są ignorowane ) do Widzialności ( momentu, w którym przez odmienność przykuwają uwagę otoczenia i czują, że każdy na nich patrzy ).
Jaką barierę ukazuje eksponat: Bariera widzialności/zauważalności
Członkowie zespołu:
Adrianna Król, Ewa Loge, Kacper Nadolski
„Samoobsługowe przebodźcowanie”
Seria pięciu plakatów ukazujących ,,Samoobsługowe przebodźcowanie”. Każdy z plakatów prezentuje jedną z barier, które napotykają osoby z niepełnosprawnościami podczas korzystania z kas samoobsługowych. Dla osób niewidomych i słabowidzących obok plakatów znajdowałyby się słuchawki, w których byłby czytany opis plakatów.
Kontekst: Plakaty mają na celu ukazanie problemów, z którymi borykają się osoby z niepełnosprawnościami oraz osoby starsze robiące zakupy.
Jaką barierę ukazuje eksponat: Eksponat ukazuje bariery dostępności, które wpływają na różne grupy społeczne o specyficznych potrzebach. Osoby poruszające się na wózku, niskorosłe i dzieci napotykają na trudności związane z wysokością kas, co utrudnia im korzystanie ze skanera, ekranu dotykowego czy terminala płatniczego. Dodatkowo, szerokość urządzenia wymaga nienaturalnego wychylania się, co stanowi wyzwanie dla osób z ograniczoną mobilnością. Osoby starsze, z problemami kręgosłupa, a także poruszające się z ortezą są zmuszone do schylania się, aby położyć produkty na nisko umieszczonej wadze kontrolnej, co stanowi duże utrudnienie. Osoby neuroatypowe mogą z kolei odczuwać dyskomfort z powodu nadmiernej ilości głośnych dźwięków wydawanych przez urządzenie, intensywnych kolorów, częstych problemów technicznych oraz konieczności korzystania z ekranu dotykowego.
Członkowie zespołu:
Oliwia Głogowska, Jan Królikowski, Anna Walczak
„Niedostępne zakupy”
„Niedostępne zakupy” to eksponat prezentujący wysoki regał sklepowy na którym znajdują się produkty sklepowe. Regał mierzy 3,5 m wysokości, składa się z 6 półek. Artykuły spożywcze wykonane są z materiałów sztucznych, takich jak plastik, karton, żywica. Na niższych półkach (do 1,8 m) znajdują się opakowania znanych produktów w odcieniach szarości, natomiast na wyższych poziomach, trudno dostępnych, umieszczone są pełne barw artykuły. Takie rozmieszczenie odzwierciedla chaos.
Kontekst: Eksponat ma na celu ukazanie problemów, z którymi borykają się osoby z niepełnosprawnościami, oraz osoby starsze robiące zakupy. Regały sklepowe stanowią poważny problem, ponieważ dużym utrudnieniem dla osób poruszających się na wózku, jest dosięgnięcie pożądanych produktów, a dla osób starszych schylaniem się po nie. Natomiast, panujący chaos rozmieszczenia artykułów wprowadza osoby niewidome i neuroatypowe w poczucie dezorientacji i rozproszenia. Instalacja “Niedostępne zakupy” jest instalacją krytyczną pokazującą potrzebę wprowadzenia bardziej rozwiniętych rozwiązań.
Jaką barierę ukazuje eksponat: Eksponat ukazuje barierę fizyczną, z którą zmagają się osoby starsze i osoby z niepełnosprawnościami. Regał ma przedstawiać wykluczenie osób z niepełnosprawnościami ze społeczeństwa.
Członkowie zespołu:
Oliwia Głogowska, Jan Królikowski, Anna Walczak
Wykluczenie
Bariera: w dostępie do przestrzeni
Kontekst: absurd zamykania na klucz przestrzeni typu:toaleta dostępna, pokój wyciszenia, pokój dokarmienia. Problemem jest czas, który musimypoświęcić na zdobycie klucza do tej przestrzeni,która jest pilnie potrzebna.
Projekt:
· drzwi, na nich 3 piktogramy: matka karmiąca, WC dla osób z niepełnosprawnością, wyciszenie,
· pod każdym piktogramem znajduje się zamek,
· przed drzwiami znajduje się miska z wieloma kluczami oraz licznik czasu.
· dodatkowo widzimy 3 piktogramy (te same) do których mamy 3 absurdalne wyjaśnienia jak zdobyć do nich klucz,
· dołączone są 3 historie,
· zadanie: włączamy timer, który odlicza nam np. 30sekund, w tym czasie wyciągamy kolejne klucze zmiski, dopasowujemy je do zamka
Członkowie zespołu:
Karina Majchrzak, Anna Nowokuńska-Maksymiuk, Katarzyna Waszak
Koncepcja projektu "Wykluczenie" Wszystko, wszędzie, na raz
Bariera: informacyjna
· skomplikowane tablice informacyjne i rozkładyjazdy,
· niepotrzebne komunikaty, np. reklamy,
· brak komunikacji alternatywnej (piktogramy, PJM),czasami są, czasami nie (napisy, audiodeskrypcja).
Koncepcja projektu:
· Ekran z obrazem, w tle siatka komunikacyjna, na tonałożonych 9 tłumaczy PJM, różne komunikaty,przebijające się napisy,
· Słuchawki: mamy kilka przycisków, którymidokładamy sobie kolejne dźwięki, na przykład:tramwaj, rozmowy, kaszlenie, dźwięki miasta,karetka itd.
Schody edukacji
Schody symbolizują trudności, które mogą wydawać się naturalne i niewidoczne dla osób bez niepełnosprawności, ale stanowią poważną przeszkodę dla osób z ograniczoną mobilnością. W edukacji osoby z niepełnosprawnościami często napotykają systemowe bariery, takie jak brak dostępności fizycznej, odpowiednich technologii czy wsparcia dydaktycznego, co utrudnia im pełne uczestnictwo w procesie nauczania. Schody mogą zatem obrazować wykluczenie wynikające z braku dostosowania środowiska edukacyjnego. Postacie symbolizują ilość osób z niepełnosprawnościami wspinającymi się na piramidę z książek – liczba postaci zmniejsza się z każdym etapem edukacji, niektóre postacie są przewrócone – symbolizując zjawisko „dropoutu”.
Kontekst: Eksponat „Schody edukacji” odzwierciedla trudności, jakie napotykają osoby z niepełnosprawnościami w dostępie do edukacji na różnych etapach kształcenia. Symbolizuje ścieżkę edukacyjną jako proces pięcia się w górę.
Jaką barierę ukazuje eksponat: Eksponat ma formę piramidy z książek, gdzie każda warstwa symbolizuje inny etap edukacji, od edukacji wczesnoszkolnej aż po szkolnictwo wyższe.
Członkowie zespołu:
Centrum Dostępności Politechniki Krakowskiej (Magdalena Cora, Mariola Jażdżyk, Krzysztof Włodarczyk)
Nieczytelność
Eksponat przedstawia książkę, która na każdej stronie w przerysowany sposób ukazuje wady na jakie można się natknąć w książkach. Pokazujemy zamazaną stronę, odzwierciedlając jak nadużycie graficznych elementów w książce może przeszkadzać w odbiorze tekstu. Na kolejnych stronach znajdziemy tekst napisany nieczytelną czcionką, bardzo małymi literami oraz niestandardowymi odstępami pomiędzy zdaniami. Utrudniony odbiór książki pokazujemy również przez szorstką fakturę kartek, oślepiający odcień czy zlewający się kolor tekstu z tłem.
Każda strona zawiera ten sam tekst aby interpretacja całości była intuicyjna, dodatkowo odwzorowując go alfabetem Braile’a. Dostępna będzie również audiodeskrypcja.
Kontekst: Mimo poszerzania dostępności czytelnictwa w postaci audiobooków czy e-booków, trzeba pamiętać, że na książkę składa się o wiele więcej czynników niż tylko treść. Do czytelnego projektu książki potrzebne jest przemyślane i wrażliwe podejście do wszystkich jej elementów.
Jaką barierę ukazuje eksponat: Książka ma pokazać utrudniony dostęp do czytelnictwa dla osób neuroróżnorodnych, z problemami ze wzrokiem oraz osób z niepełnosprawnością mentalną. Każde „udziwnienie” które ma podnosić atrakcyjność publikowanych treści, może być barierą dla części społeczeństwa.
Członkowie zespołu:
Maja Skowronek, Klaudia Nawrot
Dostępna przestrzeń publiczna
Efektem końcowym wyzwania Dostępna przestrzeń publiczna było rozwiązanie umożliwiające użytkowniczkom i użytkownikom Urzędu Miasta i Gminy w Skawinie orientować się w przestrzeni rynku oraz łatwo zlokalizować oferowane przez Urząd usługi. Ważną częścią zadania było zrozumienie funkcjonowania Urzędu Miasta i Gminy oraz zaproponowanie systemu, który usprawniłby komunikację.
Najważniejsze aspekty wypracowanego rozwiązania:
Analiza struktury Urzędu;
Zbiór łatwych do wdrożenia propozycji uławiających dostęp do Urzędu;
Logiczny dla urzędników oraz klientów podział wydziałów;
Propozycja stworzenia Centrum Obsługi Klienta;
Nowy, czytelny układ funkcjonalny urzędu - rozkład wydziałów możliwy do wdrożenia „od zaraz” bez znacznej ingerencji w konstrukcję budynków;
Poprawa warunków i jakości obsługi klienta;
Tablice tyflograficzne.
Neuroróżnorodność
Efektem końcowym wyzwania Neuroróżnorodność były dwa narzędzia umożliwiające dostosowanie scenariusza warsztatów edukacyjnych o architekturze do indywidualnych potrzeb uczennic i uczniów. Projektowane pomoce edukacyjne miały także odpowiadać na potrzebę tworzenia atmosfery, w której każde dziecko będzie czuło się akceptowane i zmotywowane do nauki, a nauka archietkturynauczany przedmiot będzie pasjonującą zabawą!
Pierwszym zaproponowanym projektem był Niezbędnik Edukatora, czyli zestaw trzech elementów: broszury, ankiet oraz przybornika. W założeniu, zestaw zapewnia osobie edukującej niezbędne informacje dotyczące metodologii prowadzenia warsztatów i pozwala kompleksowo przygotować się do zajęć. Prócz elementów merytorycznych, zestaw zawiera przybornik z przedmiotami sensorycznymi ułatwiającymi skupienie uwagi dzieci, ich odbodźcowanie (lub dobodźcowanie) oraz zapewnienie im dobrego samopoczucia, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb.
Drugi projekt, Mapa Uważności, to edukacyjna gra architektoniczna, zwiększająca świadomość o specjalnych potrzebach różnych grup użytkowników w przestrzeni miejskiej. Celem pomocy edukacyjnej było zarówno zwrócenie uwagi na różny odbiór miasta, oraz umożliwienie wzięcia udziału w zabawie osobom o różnych potrzebach.
Dziękujemy wszystkim uczestnikom i uczestniczkom I edycji Festiwalu Projektowania Uniwersalnego UNIfest za zaangażowanie i wspaniałe pomysły!
Zapraszamy do odwiedzenia wystawy „Epoka nieDostępności” w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie. (31.01.2025-31.03.2025) Dzięki niej każdy może lepiej zrozumieć, jak ważne jest tworzenie przestrzeni przyjaznych dla wszystkich.
Już tej jesieni odbędzie się kolejna edycja Festiwalu UNIfest – ponownie spotkamy się w Krakowie, aby razem zmieniać świat na bardziej dostępny!
Comments